Asanäli ÄŞİMOV: «Ğwlama»

Tarih tağılımdarı

Adamzattıñ şınayı ruhani tiregi imandılıqqa negizdelgenin bügingi ja­handanu degen qım-quıtqa tolı ömir ay­qın körsetip otır desek, şındıqtı ja­sırğanımız da, asıra bağa­lağa­nı­mız da emes. Öytkeni, keşegi ateistik qoğamnıñ jwrttı imandılıqtan ayırıp, adam­dar­dıñ ruhani azğanına bar­şamız kuämiz.

Keybireuler: «Qazaqta din bolma­ğan, biz köşpendi edik», dese, ekinşi bir top tağı bir uäj aytıp, at ­töbe­lin­dey hal­qı­mızdı: «Bizdiñ dinimiz – täñir­şildik», dep Islamnan alıstatuğa tırısatının kö­­rip jürmiz. Al şın­dı­ğında, ata di­ni­miz älimsaqtan-aq – Islam. Ata-babalarımız osı haq dindi wstanıp, ğasırlar boyı Allanıñ tura jolımen jürgen. Hakim Abaydıñ: «Allanıñ özi de ras, sö­zi de ras. Ras söz eşuaqıtta jalğan bolmas», de­gen qağidasın berik wstanğan jwr­­tı­mız ärdayım imandılıqqa wyı­ğan. Di­nim Islam dep türli kölder men şöl­­derdi, tau men tastan arlı-berli öt­ken Qw­nanbay qajı Kerbalanıñ şölinen de asıp, jıl degende qajılıqtan elge oral­ğan. Tipti, 1896 jılı Ündistanda oba auruınıñ şığuına baylanıstı Resey patşalığı qajılıqqa baruğa tıyım salsa da, qazaqtar osı sauabı mol izgi saparğa rwqsatsız barğan. Söytip, XIX ğasırdıñ ekinşi jartısı men XX ğa­sırdıñ basında da talay qazaq mwsıl­mandıq parızın ötep qaytqan.

Qazaq jerinde ejelden mıñdağan me­şit bolğan. Bas müftiimiz şeyh Äb­sattar qajı Der­bisäli haziret «Qa­zaq­stannıñ meşitteri men medreseleri» (2009 j.) attı eñ­be­ginde Qazaq je­rin­degi alğaşqı meşit­terdiñ İH-H ğa­sır­larda salına bas­ta­ğanın tarihi derekter arqılı däyek­tegen. Osı mağlw­mat­tardıñ bäri Is­lam­nıñ ejelden wstap kele jatqan asıl dinimiz ekendigin ayğaqtay tüsedi.

Meniñ atam Isqaq pirädar islam dinin berik wstanğan, imandılıqtı ömi­riniñ maqsatı etken kisi edi. Sol sebepti tuğan jerim Jambıl oblısı, Sarısu audanı, Jayılma auılınan osıdan bir­ne­şe jıl bwrın meşit saldırdım. Ha­lıq­tıñ quanışında şek bolmadı. «Auıl­ğa Isqaq pirädar tu et­ken iman­dı­lıq qayta oraldı», des­ti. Oğan reti kelgende barıp twramın. Meşitke kirip, dw­ğa jasaymın. Jaratuşı iemizden elime, halqıma tilek tileymin. Asıl dinimizdiñ köptiñ jü­re­gine wyalap jatqanın körip quanamın.

Iä, Islam dini Otanımızda or­nı­ğıp, damu üstinde. Äytse de, oğan jal­pı­ha­lıq­tıq qoldau qajet. Sonda ğana ol biikten biikke köterile bermek. Wl­tım degen är­bir qazaq älemdik jahan­da­nudıñ qwrbanı bolmas üşin ana ti­lin, ata-baba dini men dilin köziniñ qa­ra­şığınday saqtauğa bar küş-jigerin jwmsauı tiis. Eger osı ruhani qwn­dı­lıqtardan ayı­rılsaq, jer betinen qa­zaq degen wlttıñ jo­ğalıp ke­tui äbden mümkin. Bwl jay söz, änşeyin da­bıra emes. Tarihqa köz jü­girtsek, alıs­qa bar­may-aq Reseydiñ bo­dandığı men ateizm twsında KSRO degen imperiyada dini men tilinen ayı­rıl­ğan äldeneşe ondağan wlt pen wlıstıñ aydıñ, kün­niñ amanında-aq joğalıp ketkenin kö­remiz. Sonıñ mısalına Sibir halıq­tarın alayıqşı. Dini joğalıp edi, tili de, özi de op-oñay qwrdımğa ketti. Qwday odan saqtasın deyik.

Elimiz egemendik alğannan keyin di­ni­miz ben töl mädenietimizge birjola bet­bw­rıs bastaldı. 1990 jılı din mä­se­le­lerimen şwğıldanatın dini bas­qar­ma dü­niege kelgenimen, basşı­la­rı­nıñ bilimi men biliksizdiginiñ kem­şin­diginen qalıp­tasuı tım bayau jür­di. Olardıñ pen­de­şi­lik is-äreketterin körip men de dindar­lardan şet jüruge tırıstım. Söytip jür­gende, 2000 jılı dinbasına belgili ğalım, arab tili men mädenieti, tarihı men Islam dini­niñ bilgiri, imandı azamat Äbsattar qa­jı Derbisäli keldi. Onı men äl-Farabi atındağı Qazaq memlekettik universitetinde wstazdıq etip jürgen jıl­dardan beri jaqsı biletinmin. Kez­de­sip, pikirlesip, swhbattasıp twruşı edik.

Ol din qızmetine kelgennen soñ ara­da 6 jıl ötkennen keyin Bas müfti din is­te­rine qanday oñ özgerister äkel­di? Dini is­ter­diñ bügingi jağdayı qa­lay degen oymen 2007 jılı arnayı ma­qala jazdım («Jas alaş», №1, 2007, 1 qañtar). Mine, odan beri de ta­ğı da 6 jıl ötip ülgeripti. 12 jıl işinde ruhani basşımızğa ay­nal­ğan şeyh Äbsattar qajı Derbisäli haz­iret­tiñ jwrt süysiner isterine tağı bir köz jügirtsem degen oymen qolıma qalam aldım. Öytkeni, din salasına jaqın jü­re­min. Keşegi men bügingini salıs­tıra­mın. Bas müftimen türli meşit aşılu­la­­rında, konferenciyalar men sim­po­zium­darda birge bolıp, uağız­da­rın, bayan­damaların tıñdap jürmin. Namazdarda da bolıp twramın. Ol jalpı halıq pen ziyalı qauım arasına altın köpir bola bilude. Din adamımen dini tilde, ziya­lı men ziyalışa, jazuşımen qalam­ger­lerşe söylesip, til tabısa biledi. Söytip, ol ötken 12 jıl işinde otandas­ta­rımızğa ğana emes, jalpı, mwsılman düniesine de jaqsı tanıs, belgili twl­ğağa aynaldı.

İri twlğa

Ol dinge ğılım arqılı keldi. Şeyh Äbsattar qajı Derbisäli, eñ aldımen, ül­ken ğalım, parasat iesi. Onıñ, äsirese, Qa­zaq dalasınan şıqqan tek 30-dan as­tam äl-Farabiler, 50-ge juıq Taraziler, Balasağwni degen atpen – 10, Sayrami degen laqappen 40-tan astam parasat ieleri, sonday-aq, özine ru, jer, qala attarın nıs­pı etip alğan, älem tanığan 200-dey ğalımdarımız ben ğw­lamalarımızdı tap­qanı ülken jañalıq boldı. Solardı izdep tabu, halıqqa tanıtu mädeni tarihımızdı Bwqar jıraudan beri qaray ğana qarastıru dertinen ayıqtırıp, öskeleñ wrpaqtıñ ğasırlar twñğiığında jatqan şındıqqa üñiluine mümkindik berdi. Sonday-aq, olardı tabu arqılı «Qazaq halqı köşpeli boldı, son­dıqtan bwlarda mädeniet pen bilim, ğılım damımadı» degen sıñarjaq pi­kir­diñ üstirt äri negizsiz ekendigin bağam­day­sız.

Alla tağala süygen pendesine ğana ğı­lım sıylaydı eken. Olay bolsa, ol Al­la­nıñ süygen pendesi. Sol sebepti de Jaratuşı iemiz oğan dinbasılıq se­kil­di öte jauaptı mindetti eñ bir qiın da kürdeli kez­deri jüktedi. Elbasılıq pen Dinbasılıq Allanıñ qalauımen ğana bolatın is de­gendi oqığanım bar. Ol şınında da solay.

Äbekeñniñ ğwlamalığınıñ özegi iman­dılıqta jatır. Ğwlamañız imandı bolsa, zor sıy dep qabıldañız. Äb­sat­tar qajı Allanıñ bizge bergen sol sıyı! Endeşe, qasietin tanıp, qadirin biluimiz kerek. Dinbasımız Äbsattar qa­jı Der­bi­sä­liniñ sol qasieti men qadirin älemniñ biraz elderi bilip, tanıp ta ülgerdi. Tanı­ğan­dı­ğı sol emes pe, osıdan biraz jıl bwrın mw­sılmandar men hristiandar arasında kikiljiñ tuğanda Franciyanıñ bas mit­ro­po­liti Emmanuel' Äbsattar qajı Der­bi­sälige hat jazıp, tatulastıru isine qolğa­bıs etudi swrağanı.

Bas müftiimizdiñ bükil älem sün­nit­teriniñ jäne äl-Äzhardıñ wlıq şeyhı doktor Mwhammed Said Tantaui, Dü­nie­jü­zilik islam ligasınıñ Bas hatşısı şeyh Abdolla Äbdel Muhsin at-Türki, Mäskeu jäne Bükilreseydiñ soñğı eki patriarhı, Qazaqstandağı Pravoslavie eparhiyasınıñ eki mitropoliti, sonday-aq, Türkiya, Egipet, Kuveyt, Malayziya, Sin­gapur, Italiya, Ün­distan, Päkstan, Balqan elderi, Franciya, AQŞ, Birikken Arab Ämirlikteri, Siriya, Resey, Täjik­stan, Özbekstan, Qırğız­stan­nıñ islam dini jetekşilerimen kezdesip, özek­jar­dı dini mäseleler jaylı ünemi aqıl­dasıp, keñesip twruı da onıñ ğwla­ma­lı­ğın, bilimdarlığın, aqıl men parasatın, biik payımın däleldeydi der edim.

2012 jılı mamır ayında Astanada ötken Älemdik jäne dästürli dinder köş­basşılarınıñ IV s'ezi qarsañında Mäs­keu jäne Bükilresey patriarhı Ki­rilldiñ özi ötinip, bizdiñ Bas müftimen kezdesudi sw­rağan. Wşırasuda dini is­terge baylanıs­tı keleli mäseleler tal­qılanğan.

Bas müfti jarğaq qwlağı jastıqqa timey elimizdiñ aymaqtarın aralap, şet el asıp, islam dininiñ altın diñin, şınayı bolmısın nasihattau jolında tı­nım tappay keledi. Köptegen halıq­aralıq jäne res­publikalıq kongrester men konferen­ciya­larğa, simpoziumdarğa qatısıp qazaq, orıs, arab tilderinde maz­­mwndı bayandamalar jasap jür. Älem­niñ nebir auzı dualı dilmarları men biik deñgeyli maman­da­rı­nıñ aldında jıl ötken sayın aq kemesi aydındanıp kele jatqan Qazaq eli qana­tın jayıp, tamırın tereñdete tüsken is­lam­nıñ män-mañızı haqında kösilte kenen de kemel söz sabaqtap keledi. Bwl, eñ aldımen, elimizdegi mwsılmandar qauı­mı­nıñ abıroyı der edim. Ol qazir eli­miz­diñ islam dininiñ basşısı retinde älem­dik deñ­gey­degi din basşılarımen teñ tw­ratın, mo­yın­dalğan iri twlğağa aynaldı.

Mäñgilik mwralar

Orta Aziyanıñ dinbasıları 2007 jılı Almatığa jinalıp, onı Müftiler keñe­si­niñ törağası etip saylağanı da jay­dan-jay emes. 2012 jıldıñ kökte­minde Londonğa ba­rıp keldi. Angliya astanasında onıñ mw­nan eki jıl bwrın Almatıda orıs tilinde jarıq körgen «Islam – religiya mira i sozidaniya» attı kitabınıñ ağılşınşa nws­qasınıñ twsauı kesildi. Qazaqstan tügili Islam elderiniñ din isteri ministrleri men müyizi qarağayday qayratkerleri, ğalım­da­rınıñ, dinbasılarınıñ Europanıñ Angliya siyaqtı elinde kitabı şığıp, onıñ twsaukeseri qaşan ötip edi? Osı eñbegi ar­qılı ol Qazaqstandı, onıñ tarihın, ädet-ğwrıp, salt-dästürin, tili men dinin, mä­de­nie­tin älemge tanıttı. Qazaq qazaq bol­ğa­lı da mwnday jayt birinşi ret bolıp otır.

Islam, eñ aldımen, bilim – ğılım. Mw­nı jaqsı tüsingen Bas müfti dini qızmet­ke kiriskennen beri ruhaniyat aynası sanalatın imamdardıñ bilimine, biligine erekşe köñil bölip keledi. Qazir halıqtıñ bäri sauattı, olardı qwrğaq sözben ilandıra al­maysıñ. Sondıqtan bügingi dini qızmet­kerler tek dini bilimdi ğana emes, düniäui ğılımdı da meñgerip, közi aşıq, kökiregi oyau bolğanı abzal. Ol üşin ünemi izdenis qajet. Mine, osı mäselege Bas müfti erekşe köñil bölip otır.

Elimizdiñ üş mıñday din qızmet­ker­lerin attestattaudan ötkizdi. Meşitter bir ortalıqtan basqarılatın boldı. Meşit­ter­diñ wlttıq sipatqa qaray bölinuin toq­tattı. Mwsılmandarğa birlik keldi. Bwl bile bilgenge az jetistik emes.

Dini bilimderin jetildiru maqsatında köptegen dindarlar özara kelisimge säykes birqatar mwsılman elderinde qısqa mer­zimdi kurstarda oqıp kelude. Mwnıñ özi dinge körsetilip jatqan qoldau. Öytkeni, eli­mizdiñ bolaşağı jastar. Eldi alğa süy­rep, dini isti de alıp baruşı jas mamandar. Tağı ayta ketetin bir j?ayt – soñğı jıldarı ğasırlar boyı jalğasıp kele jatqan dini senim mektebi Äbu Hanifa mäzhabı ayasında oqu bağdarlamasına dini pändermen qatar, düniäui sabaqtardı da oqıtatın Aqtöbeden, Almatıdan, Üş­qoñır­dan (Şamalğan), Astanadan, Oraldan, Şımkentten, Sarıağaştan, Pavlo­dar­dan, Tarazdan aşılğan medreseler Ädilet ministrligi jäne Bilim jäne ğılım ministrligi tarapınan licenziya aldı.

Mwsılman qauımına osı mäzhab boyınşa din nasihatın taratatın «Asıl arna» kabel'dik telearnası täulik boyı dini-tanımdıq materialdar berude. Osınıñ bäri – Alla tağalanıñ täuelsiz elimizge ber­gen jaqsılığı. Al ol osınday sätti qalt jibermey, uaqıtında paydalanıp qaluğa küş saluda.

Wtımdı wsınıstar

Ğılım, bilim degennen şığadı, Müfti haziret Dinbası bolıp saylana salısımen, Elbası aldına joğarı dini oqu ornın aşu kerektigi jöninde mäsele qoyıp, kömek beruin ötindi. Ol üşin Almatı qalasında mısırlıqtar tarapınan oğan deyin twr­ğı­zılıp, bos twrğan Islam mädeni orta­lı­ğınıñ ğimaratın Dini basqarmağa berudi swradı. Elbası wsınıstı qabıl alıp, bwl mäseleni şeşu üşin Mısırğa ükimettik komissiya jiberdi. Nätijesinde, Almatıda qos el prezidentteriniñ esimin iemdengen «Nwr-Mübärak» Islam mädenieti uni­ver­siteti aşıldı. Ol joğarı bilimdi imamdar men islamtanuşılardı, arab tili men äde­bietiniñ mwğalimderi men audarmaşılardı dayındauda. Sonday-aq, onda Islam ne­giz­deri men arab tilin üyrengisi keletinderge twraqtı kurstar da jwmıs isteydi. Uni­ver­sitettiñ endigi maqsatı – tek imamdar ğana dayındap qoymay, joğarı bilimdi, ğılımi därejesi bar mamandar dayındauğa qol jet­kizu. 2012 jılı Bilim jäne ğılım mi­nis­trligi oqu ordasınıñ ötinişin qanağat­tandırıp, islamtanu mamandığı boyınşa magistratura jäne doktorantura aşuğa rwqsat beripti. Bwl da ülken jetistik. Bwl da şeyh Äbsattar qajı Derbisäliniñ ti­ke­ley eñbeginiñ nätijesi dep bilemin. Öyt­keni, Bas müfti janın sala otırıp, 2001 jılı universitet aşuğa talpınıs jasa­mağanda, mwnıñ bäri tätti arman bolıp qalar edi.

İlkimdi ister

Imamdardıñ bilim deñgeyin ünemi je­tildirip otıru – QMDB qızmetiniñ negizgi bağıttarınıñ biri. Öytkeni, tereñ bilimdi, islamnıñ qır-sırına qanıq, dinimizdiñ türli salasın jetik meñgergen imam ğana halıqqa dwrıs jol körsetip, aqiqattı jet­kize almaq. Türli ağımdar jäne onıñ şığu tarihına boylay otırıp, aq-qaranı ajıratıp bere aladı. Al mwnan habarı şala-şarpı dümşe jwrtqa ne aytpaq? Osını jete wğınğan Dini basqarmağa imamdardıñ bilimin jetildiretin islam ins­titutı auaday qajet edi. Biraq, bwğan arnalğan ne oqu ğimaratı, ne qwrılısqa qajet qarjı da tapşı bolatın. Osınday qısıltayañ şaqta Bas müfti Islam damu bankinen kömek swradı. Olar hazirettiñ ötinişin jerge tastamay, Q.I. Sätbaev pen Twrğıt Özal köşeleriniñ qiılısındağı eki qabat ğimarattı satıp alıp, kürdeli jöndeuden ötkizip, Dini basqarmanıñ men­şigine berdi. Ondağı bölmeler däris­ha­na­larğa aynaldırılıp, namazhana, medpunkt, kitaphana, ashana men jataqhana da iske qosıldı. 2002 jılı institut aşılısımen alğaşqı 40 imam oqu merzimi 4 aylıq kursqa qabıldandı. Sodan beri imamdarğa Dini basqarmanıñ jetekşi qızmetkerleri men «Nwr-Mübärak» Islam mädenieti uni­ver­sitetiniñ täjiribeli wstazdarı däris be­rip, imamdardıñ bilimderin şıñdap keledi.

Tağı bir bayqağanım, soñğı jıldarı dinimizdi merzimdik basılımdar arqılı nasihattau isi de jaqsı jolğa qoyıldı. Res­publika köleminde şığatın «Islam jäne örkeniet» gazeti men «Iman» jurnalı din­nen wzaq uaqıt boyı qol üzip qalğan qan­das­tarımız üşin sırttay oqıp, üyretetin ülken ruhani mektep ispetti. Bwl bası­lımdardıñ taralımı jıldan jılğa ösip, elimizdegi bedeldi basılımdardıñ birine aynaldı. Jalpı, wltına, dinine, halqınıñ bolaşağına alañdaytın elimizdiñ bwqa­ra­lıq aqparat qwraldarı dinimizdiñ nasihatına, imandılıqtı arttıruğa öz ülesterin qosıp, halıqtı jik-jikke bölgisi kelgen iritki saluşı jat ağımdardan saq­tan­dı­rıp, olardıñ teris-niet piğılı men is-äreketin äşkereley berui tiis.

«Biriñdi, qazaq, biriñ dos…»

2012 jılı 20 säuirde «Egemen Qazaq­stan» gazetinde Bas müftidiñ osı ba­sı­lım­nıñ prezi­den­ti Sauıtbek Abdrahmanovqa bergen ğibrattı swhbatı jariya­landı. Onı oqi otırıp, din salası boyınşa tanımım odan da beter artıp, kökjiegim keñeyip qaldı. Sonda aytıl­ğanday, şeyh Äbsattar qajı Derbisäli haziret, äsirese, hal­qı­mızğa imam Ağzam Äbu Hanifa jolın keñinen nasihattap, bar qazaqtı osı mäzhabta boluğa şaqıruda ekenine közim jetip riza boldım. Biz tört mäzhabtı da dwrıs sanaydı ekenbiz. Degenmen de, ata-babalarımız ğasırlar boyı wstanıp kelgen Hanafi mäzhabı biz üşin abzalıraq ekenin bildim. Halqımızdıñ köptegen salt-dästüri osı mäzhabpen sa­baq­tasıp, astasıp jatır. Dinimizdegi şamalı alauızdıqtıñ özi dinge bet bwra bastağan qandasımızdı adastıruı mümkin. Ol üşin mızğımastay birlikpen qatar, dini bilim de kerek. Osı ıntımaq-birlikke elimizdiñ mw­sılmandarın bir şañıraqtıñ astına bi­rik­tiruge küş salıp kele jatqan Äbsattar qajı Derbisäli basqaratın Qazaqstan mw­sılmandarı dini basqarmasınıñ ölşeusiz qızmetine Alla tağala razı bolsın degim keledi. Ökinişke qaray, soñğı kezderi ın­tımaq-birligimizge sızat tüsirudi qalaytın, birneşe ayat pen hadisti jattap alıp, asıl dinimizge tereñ boylamay jatıp: «Men mazhabpen jürmeymin, olar adasqan» dep wlıq imam – Äbu Hanifağa köpe-körineu tii­setin dümşeler şığa bastaptı. Bwl, ärine, sauatsızdıq. Osınday toptıñ negiz­siz pikiri men qalıñ bwqaranı tüsinbestik pen kümännan arıltu maqsatında Bas müftidiñ «Wlıq imam Äbu Hanifa» attı kölemdi eñbegi bıltır qwrılğan «Islam mädenieti men bilimin qoldau» qorınıñ de­meuşiligimen mıñdağan taralımmen ja­rıq­qa şığıp, elimizdiñ barlıq meşit­te­rine tegin taratıldı. İle orıs tiline de audarılıp, oqırman qolına tidi. Bwl qor­dıñ da qwrıluına Dinbasınıñ ıqpal-äse­ri az emes. Bwl künde osı qor otızdan as­tam bügingi swranıstağı otızğa tarta eñ qa­jetti dini oqulıqtar men kitap, kitap­şa­lardı şığarıp, meşitter arqılı jama­ğatqa tegin taratuda.

Keşegi ateistik kezeñnen qalğan äser boluı kerek, qoğamımızda äli de bolsa dini qızmetkerlerge küdikpen qarap, dinge ürke qarau bar. Äsirese, meniñ qata­rım­da­ğı ağa buın ökilderiniñ sözi kesek bolğa­nımen, imandılıq jolındağı äreket­te­rine köñilim tolmaydı. Sonımen qoymay, solardıñ köbi sın taqqış. Eger de dinimiz damısın desek, birinşi kezekte, Bas müfti Äbsattar qajı Derbisäli haziret bastağan dini qızmetkerlerge basşı-qosşı, jas-käri demey qwrmet körsetuimiz kerek. Sonda ğana elimizde dinimizdiñ märtebesi köte­riledi.

Öleñmen örilgen ösietter

Qazaqstan mwsılmandarı dini bas­qar­ması 2010 jıldıñ basında bwqaralıq aqparat qwraldarı arqılı «Allağa madaq» dini öleñder müşäyrasın ötkizdi. Maqsat – Islamnıñ qwndılıqtarın tek me­şit­ter­degi dindarlardıñ uağızı nemese baspa­sözde jariyalanatın maqalalar arqılı ğana emes, sonımen qatar, halqımızğa etene jaqın jır joldarı arqılı da nasihattau edi. Qazaqtıñ jay söziniñ özin wy­qas­tırıp, öleñ etip söyleytindigine öz ke­zinde nemistiñ äygili ğalımı V.V.Radlov ta tamsanğan eken. Halqımızdıñ dana aqını Abay da öleñdi söz patşasına teñegen.

Müşäyra «Şeberdi şeber degenşe, Allanı şeber deseyşi», «Äz payğambar Mw­hammed (s.ğ.s.)», «Körkem minez – körkimiz» de­gen taqırıptar ayasında M.O.Äuezov atın­dağı bizdiñ akademiyalıq drama teatrında ötti. Jwrt sıymay qaldı. Sebebi, bwl üş taqırıp ta Islamnıñ ne­gizgi maz­mw­nı men mänin qamtidı. Mü­şäy­rağa mıñnan astam öleñ tüsti. Oğan mektep oquşıları men orta arnaulı jäne joğarı oqu orın­darınıñ studentterinen bastap, qazirgi äde­bietimizde özindik ornı bar, tanımal aqın­dar men suırıpsalma aytıs aqındarına deyin qatısıp, öz öleñderin bäygege qostı. Jır dodasına tüsken öleñ­dermen qalıñ köpşilik te tanıssın degen nietpen www.muftyat.kz saytında jariyalandı. Jeke ji­naq ta şıqtı. Bäygeni qo­rıtındılauğa arnalğan saltanat keşinen tüsken qarjı qaladağı jetim balalar üylerine audarıldı. Bwğan quandım, süy­sin­dim, riza boldım.

Qajılardıñ qamı

QMDB atqarıp otırğan auqımdı jw­mıs­tardıñ biri – qajılıq. Jıl ötken sayın qajılıq parızın öteuşi otan­das­tarımızdıñ sanı da, sapası da artuda. Mäselen, bıltır 4 mıñnan astam otandasımız qajılıq parızdarın ötep qay­tıp­tı. Biıl bes jarım mıñ otandasımız Mekkege bardı.

Qajılıq firmalardıñ jwmısın dini basqarmanıñ qajılıq ister bölimi üy­les­tirude. Sonımen qatar, jıl sayınğı qa­jılıq mausım Qazaqstannıñ Saud Arabiya­sı Korol'digindegi elşiliginiñ atsalısuımen iske asadı. QMDB-nıñ aralasuımen 2008 jıldan bastap, Ädilet mi­nistrligimen birlese otırıp Qazaqstannıñ qajılıq missiyası qızmet etude.

Büginde missiyağa qajetti qarajat jağı da tiisinşe şeşilip keledi. Missiya Mekkede uaqıtşa ofis pen kölik jaldauğa, qajılarğa därigerlik kömek körsetiletin arnayı jabdıqtalğan bölmeler aşatın jağdayğa jetti. Sonday-aq, qajılıqqa bar­ğan azamattarğa jeterliktey däri-därmek alıp baruğa da missiya jauaptı. Bwl dä­ri­gerlerge qajılıq kezinde Mekke, Medinede tegin därigerlik kömek körsetip, em jasau­ına eleuli septigin tigizude. Missiya qw­ramında jurnalisterdiñ atqarar isteri de asa mañızdı. Olardıñ uaqtılı ji­ber­gen aqparattarınıñ arqasında el mwsıl­man­darı ömirindegi ülken is-şaranıñ barısı men ondağı hal-ahualdı bilip otı­ruğa müm­kindik tudı.

Allağa şükir, elimizdiñ halıqaralıq qauımdastıqta bedeli jıl ötken sayın artıp keledi. 2010 jılı Europadağı qa­uip­sizdik jäne ıntımaqtastıq wyımına abıroylı törağalıq etse, 2011 jıldıñ mamır ayınan 57 memlekettiñ basın bi­rik­tiretin Islam Intımaqtastığı Wyımına törağa. Mwsılman elderiniñ basın qosıp otırğan halıqaralıq bedeldi wyım jöninde, oğan törağalıqtıñ mañızı men mäni, onıñ maqsatı men qwrılu tarihı turasında jäne t.b. mäselelerge baylanıstı baspasözge saraptamalıq material berudi Dinbasınıñ özi qolğa alğan. Qısqa uaqıt işinde ol «Qazaqstan – Batıs pen Şı­ğıstıñ altın köpiri» (Islam Konferen­ciya­sı Wyımı jäne Qazaqstan) attı kö­lemdi maqala jazıp elimizdiñ bas gazetine jariyaladı («Egemen Qazaq­stan», №529-532 (26375), 14 jeltoqsan, 2010 j).

Dini merekelerdiñ mereyi arttı

«Mäulit än-Nabaui aş-şarif» Alla Elşisiniñ (s.ğ.s.) tuğan künin atap ötu – el mwsılmandarı üşin erekşe mereke. Bwl meyram jıl sayın atap ötiledi. Onda Payğambarımızdıñ (s.ğ.s.) ömirine keñinen toqtalıp, mäulit oqılıp, salauat aytılıp jür. Al 2012 jılğı mäulit merekesi erekşe ötuimen mwsılman­dar­dıñ esinde wzaq uaqıt saqtaladı desek, artıq aytpağanımız. Almatıdağı Baluan Şolaq atındağı sport sarayına 6 mıñday adam jinalıp, tamaşa dini-mädeni şaranıñ kuäsi boldıq. Äsirese, teatrlandırılğan körinister köptiñ kö­ñi­linen şığıp, közderine jas alıstı. Di­ni aytıs pen ilahi änder de jinal­ğandardı serpiltip, ata-dinimizge degen mahabbatın küşeyte tüskeni sözsiz. Äri­ne, respublikalıq deñgeydegi mwnday şa­ranı ötkizu özdiginen op-oñay bola qoymaydı. Bwl da şeyh Äbsattar qajı Derbisäli haziret bastağan dindar­ları­mız­dıñ izdeniske tolı jemisti eñbeginiñ nätijesi dep wğındıq.

Al qasietti Ramazandağı mıñ aydan qayırlı Qadir tüni 2000 jıldan beri jalpıhalıqtıq merekege aynalğanı köp­şilikke ayan. Sodan beri «Qazaqstan» jäne «Habar» arnaları tikeley efir arqılı reportaj berip jür. Onıñ bağ­darlaması telearna qızmetkerlerimen aldın ala dini basqarmada pısıqtalıp, elordadağı «Nwr Astana» men Almatı ortalıq meşitterinen tikeley efirge şığıp jürgeni süysintedi. Mwnday şaralar halqımızdıñ islam jönindegi bilimin köteruge ülken ıqpalın tigizude. Bwrındarı Qadir tüninen mağlwmatı az jwrt büginde sol tündi bükil otbası müşelerimen asığa kütetin jağdayğa jetti. Qadir tüni turalı tolıqqandı materialdar aldın ala respublikalıq basılımdarda da jariyalanuı ürdiske aynaldı. Alla näsip etip, Qwrban ayt elimiz boyınşa wlttıq merekege aynaldı.

Ärine, Bas müfti, şeyh Äbsattar qajı Derbisäli hazirettiñ ata dinimizdiñ damıp, ayaqtan twruı üşin atqarğan jwmıstarı wşan-teñiz. Men tek sonıñ janıma jaqın degen bilim beru, mädeni-dini şaralarınıñ bir parasın ğana tilge tiek ettim.

Diniñ twrsın din aman

Ol ünemi «Elimiz restorandar men kazinolardıñ köptigimen emes, imandı azamattarımız ben meşitterimizdiñ köp­şiligimen maqtanuı kerek», deydi. Bwl – qazirgi tañdağı mañızdı mäselelerdiñ biri. Öytkeni, keyde bolsa da wşırasıp qalatın jağımsız da keleñsiz jayttar imansızdıqtan da tuındaytını eşkimdi de tañdandırmaydı.

Äytse de, täuelsiz Qazaqstan mem­le­ke­tiniñ irgetasın qalau kezinde din mäse­lesinde de öz şeşimin tappay jatqan özek­ti mäseleler äli de jeterlik. Sonıñ biri meşit imamdarı men moldalarınıñ twraqtı jalaqı almauı, olarğa äleu­mettik jağday jasalmauı der edim. Osı qiındıq audan men auıldardağı me­şit­terde bilimdi de bilikti dindarlardı tw­raqtandıruğa kedergi bolıp keletini aytıluda. Mwnı şeşu üşin Dinbasınıñ tikeley bastamasımen respublikalıq «Ze­ket qorı» qwrıldı. Onıñ qanşalıq nätije bererin uaqıt körsete jatar. Qazaq eli öziniñ memleketiniñ qwrılu, qalıptasu kezeñin bastan keşip jatqan kezde Qazaqstan mwsılmandarı dini bas­qarmasınıñ törağası twtqasın şeyh Äb­sattar qajı Derbisäli hazirettey bel­gili ğalımnıñ wstauı, halıqtıñ dini­miz­ge degen qwrmet pen qwlşınısın tuğız­ğanı köñilde senim wyalatadı. Allağa şü­kir, büginde sol senim aqtaldı. Qazaqstan mwsılmandarı dini basqarması tarapınan talay irgeli jwmıstar atqarılıp, halqımızdıñ Islamnıñ qaynar bwla­ğı­nan susındauına bar mümkindikter jasaluda.

Jıl sayın qasietti Ramazan ayı qar­sañında Dinbasımız ülken ündeumen şı­ğıp jür. Onda ol osı qasietti ay qwr­metine azıq-tülik, kiim-keşek bağaların eş bolmasa 10 payızğa deyin tömendetu, osı ayda äzäzil araq-şaraptı satpau, das­tarqandarğa olardı qoymau, wsınbau, restorandarğa jolatpau sekildi şa­qı­ruları halıq köñilinen şığuda. Mwnı da Bas müftimizdiñ qarapayım halıq jağdayın oylaudan tuğan wsınısı deuge boladı. Bwl onıñ qaşanda halqımen birge bolıp, onıñ ötiniş, tilegine qwlaq qoyıp otıratının bildiredi.

2012 jılı mamırda ötken Älemdik jäne dästürli dinder köşbasşılarınıñ IV s'ezinde osınday eren eñbegi, ülken bedeliniñ moyındaluı retinde onıñ Älemdik dinbasıları keñesiniñ müşesi bolıp saylanuı elimiz üşin de ülken abıroy, qwrmet dep bilemin.

Qazir respublikamız öziniñ qalıp­tasu kezeñin bastan ötkerude. Eger Elbası memleket basşısı retinde Otanınıñ amandığı, ekonomikası, sayasatı, ha­lıq­ara­lıq qatınası sekildi sübeli isterdi jüzege asırıp jatsa, Bas müfti onıñ ru­hani tayanışı, süyenişi retinde din­ara­lıq, wltaralıq ıntımaqtı, imandı­lıqtı jüzege asırıp, Prezidentimizge, halqımızğa ruhani tirek bola bilude.

«Halıqtıñ rizalığı Alla tağala­nıñ rizalığı» dep jaydan-jay aytıl­mağan. Sol sebepti, Bas müftiimizge rizamız.

Asanäli ÄŞİMOV,

KSRO halıq ärtisi,

Memlekettik sıylıqtıñ laureatı.

www.egemen.kz

Äleumettik jelilerde bölisu

Opublikovat
Opublikovat
Opublikovat
Opublikovat
Opublikovat


Pikir jazu

Sizdiñ e-mail basqalarğa körinbeydi. Qwpiya saqtaladı.

*
*


+ 4 = 7