Tarih tağılımdarı
Adamzattıñ şınayı ruhani tiregi imandılıqqa negizdelgenin bügingi jahandanu degen qım-quıtqa tolı ömir ayqın körsetip otır desek, şındıqtı jasırğanımız da, asıra bağalağanımız da emes. Öytkeni, keşegi ateistik qoğamnıñ jwrttı imandılıqtan ayırıp, adamdardıñ ruhani azğanına barşamız kuämiz.
Keybireuler: «Qazaqta din bolmağan, biz köşpendi edik», dese, ekinşi bir top tağı bir uäj aytıp, at töbelindey halqımızdı: «Bizdiñ dinimiz – täñirşildik», dep Islamnan alıstatuğa tırısatının körip jürmiz. Al şındığında, ata dinimiz älimsaqtan-aq – Islam. Ata-babalarımız osı haq dindi wstanıp, ğasırlar boyı Allanıñ tura jolımen jürgen. Hakim Abaydıñ: «Allanıñ özi de ras, sözi de ras. Ras söz eşuaqıtta jalğan bolmas», degen qağidasın berik wstanğan jwrtımız ärdayım imandılıqqa wyığan. Dinim Islam dep türli kölder men şölderdi, tau men tastan arlı-berli ötken Qwnanbay qajı Kerbalanıñ şölinen de asıp, jıl degende qajılıqtan elge oralğan. Tipti, 1896 jılı Ündistanda oba auruınıñ şığuına baylanıstı Resey patşalığı qajılıqqa baruğa tıyım salsa da, qazaqtar osı sauabı mol izgi saparğa rwqsatsız barğan. Söytip, XIX ğasırdıñ ekinşi jartısı men XX ğasırdıñ basında da talay qazaq mwsılmandıq parızın ötep qaytqan.
Qazaq jerinde ejelden mıñdağan meşit bolğan. Bas müftiimiz şeyh Äbsattar qajı Derbisäli haziret «Qazaqstannıñ meşitteri men medreseleri» (2009 j.) attı eñbeginde Qazaq jerindegi alğaşqı meşitterdiñ İH-H ğasırlarda salına bastağanın tarihi derekter arqılı däyektegen. Osı mağlwmattardıñ bäri Islamnıñ ejelden wstap kele jatqan asıl dinimiz ekendigin ayğaqtay tüsedi.
Meniñ atam Isqaq pirädar islam dinin berik wstanğan, imandılıqtı ömiriniñ maqsatı etken kisi edi. Sol sebepti tuğan jerim Jambıl oblısı, Sarısu audanı, Jayılma auılınan osıdan birneşe jıl bwrın meşit saldırdım. Halıqtıñ quanışında şek bolmadı. «Auılğa Isqaq pirädar tu etken imandılıq qayta oraldı», desti. Oğan reti kelgende barıp twramın. Meşitke kirip, dwğa jasaymın. Jaratuşı iemizden elime, halqıma tilek tileymin. Asıl dinimizdiñ köptiñ jüregine wyalap jatqanın körip quanamın.
Iä, Islam dini Otanımızda ornığıp, damu üstinde. Äytse de, oğan jalpıhalıqtıq qoldau qajet. Sonda ğana ol biikten biikke köterile bermek. Wltım degen ärbir qazaq älemdik jahandanudıñ qwrbanı bolmas üşin ana tilin, ata-baba dini men dilin köziniñ qaraşığınday saqtauğa bar küş-jigerin jwmsauı tiis. Eger osı ruhani qwndılıqtardan ayırılsaq, jer betinen qazaq degen wlttıñ joğalıp ketui äbden mümkin. Bwl jay söz, änşeyin dabıra emes. Tarihqa köz jügirtsek, alısqa barmay-aq Reseydiñ bodandığı men ateizm twsında KSRO degen imperiyada dini men tilinen ayırılğan äldeneşe ondağan wlt pen wlıstıñ aydıñ, künniñ amanında-aq joğalıp ketkenin köremiz. Sonıñ mısalına Sibir halıqtarın alayıqşı. Dini joğalıp edi, tili de, özi de op-oñay qwrdımğa ketti. Qwday odan saqtasın deyik.
Elimiz egemendik alğannan keyin dinimiz ben töl mädenietimizge birjola betbwrıs bastaldı. 1990 jılı din mäselelerimen şwğıldanatın dini basqarma düniege kelgenimen, basşılarınıñ bilimi men biliksizdiginiñ kemşindiginen qalıptasuı tım bayau jürdi. Olardıñ pendeşilik is-äreketterin körip men de dindarlardan şet jüruge tırıstım. Söytip jürgende, 2000 jılı dinbasına belgili ğalım, arab tili men mädenieti, tarihı men Islam dininiñ bilgiri, imandı azamat Äbsattar qajı Derbisäli keldi. Onı men äl-Farabi atındağı Qazaq memlekettik universitetinde wstazdıq etip jürgen jıldardan beri jaqsı biletinmin. Kezdesip, pikirlesip, swhbattasıp twruşı edik.
Ol din qızmetine kelgennen soñ arada 6 jıl ötkennen keyin Bas müfti din isterine qanday oñ özgerister äkeldi? Dini isterdiñ bügingi jağdayı qalay degen oymen 2007 jılı arnayı maqala jazdım («Jas alaş», №1, 2007, 1 qañtar). Mine, odan beri de tağı da 6 jıl ötip ülgeripti. 12 jıl işinde ruhani basşımızğa aynalğan şeyh Äbsattar qajı Derbisäli hazirettiñ jwrt süysiner isterine tağı bir köz jügirtsem degen oymen qolıma qalam aldım. Öytkeni, din salasına jaqın jüremin. Keşegi men bügingini salıstıramın. Bas müftimen türli meşit aşılularında, konferenciyalar men simpoziumdarda birge bolıp, uağızdarın, bayandamaların tıñdap jürmin. Namazdarda da bolıp twramın. Ol jalpı halıq pen ziyalı qauım arasına altın köpir bola bilude. Din adamımen dini tilde, ziyalı men ziyalışa, jazuşımen qalamgerlerşe söylesip, til tabısa biledi. Söytip, ol ötken 12 jıl işinde otandastarımızğa ğana emes, jalpı, mwsılman düniesine de jaqsı tanıs, belgili twlğağa aynaldı.
İri twlğa
Ol dinge ğılım arqılı keldi. Şeyh Äbsattar qajı Derbisäli, eñ aldımen, ülken ğalım, parasat iesi. Onıñ, äsirese, Qazaq dalasınan şıqqan tek 30-dan astam äl-Farabiler, 50-ge juıq Taraziler, Balasağwni degen atpen – 10, Sayrami degen laqappen 40-tan astam parasat ieleri, sonday-aq, özine ru, jer, qala attarın nıspı etip alğan, älem tanığan 200-dey ğalımdarımız ben ğwlamalarımızdı tapqanı ülken jañalıq boldı. Solardı izdep tabu, halıqqa tanıtu mädeni tarihımızdı Bwqar jıraudan beri qaray ğana qarastıru dertinen ayıqtırıp, öskeleñ wrpaqtıñ ğasırlar twñğiığında jatqan şındıqqa üñiluine mümkindik berdi. Sonday-aq, olardı tabu arqılı «Qazaq halqı köşpeli boldı, sondıqtan bwlarda mädeniet pen bilim, ğılım damımadı» degen sıñarjaq pikirdiñ üstirt äri negizsiz ekendigin bağamdaysız.
Alla tağala süygen pendesine ğana ğılım sıylaydı eken. Olay bolsa, ol Allanıñ süygen pendesi. Sol sebepti de Jaratuşı iemiz oğan dinbasılıq sekildi öte jauaptı mindetti eñ bir qiın da kürdeli kezderi jüktedi. Elbasılıq pen Dinbasılıq Allanıñ qalauımen ğana bolatın is degendi oqığanım bar. Ol şınında da solay.
Äbekeñniñ ğwlamalığınıñ özegi imandılıqta jatır. Ğwlamañız imandı bolsa, zor sıy dep qabıldañız. Äbsattar qajı Allanıñ bizge bergen sol sıyı! Endeşe, qasietin tanıp, qadirin biluimiz kerek. Dinbasımız Äbsattar qajı Derbisäliniñ sol qasieti men qadirin älemniñ biraz elderi bilip, tanıp ta ülgerdi. Tanığandığı sol emes pe, osıdan biraz jıl bwrın mwsılmandar men hristiandar arasında kikiljiñ tuğanda Franciyanıñ bas mitropoliti Emmanuel' Äbsattar qajı Derbisälige hat jazıp, tatulastıru isine qolğabıs etudi swrağanı.
Bas müftiimizdiñ bükil älem sünnitteriniñ jäne äl-Äzhardıñ wlıq şeyhı doktor Mwhammed Said Tantaui, Düniejüzilik islam ligasınıñ Bas hatşısı şeyh Abdolla Äbdel Muhsin at-Türki, Mäskeu jäne Bükilreseydiñ soñğı eki patriarhı, Qazaqstandağı Pravoslavie eparhiyasınıñ eki mitropoliti, sonday-aq, Türkiya, Egipet, Kuveyt, Malayziya, Singapur, Italiya, Ündistan, Päkstan, Balqan elderi, Franciya, AQŞ, Birikken Arab Ämirlikteri, Siriya, Resey, Täjikstan, Özbekstan, Qırğızstannıñ islam dini jetekşilerimen kezdesip, özekjardı dini mäseleler jaylı ünemi aqıldasıp, keñesip twruı da onıñ ğwlamalığın, bilimdarlığın, aqıl men parasatın, biik payımın däleldeydi der edim.
2012 jılı mamır ayında Astanada ötken Älemdik jäne dästürli dinder köşbasşılarınıñ IV s'ezi qarsañında Mäskeu jäne Bükilresey patriarhı Kirilldiñ özi ötinip, bizdiñ Bas müftimen kezdesudi swrağan. Wşırasuda dini isterge baylanıstı keleli mäseleler talqılanğan.
Bas müfti jarğaq qwlağı jastıqqa timey elimizdiñ aymaqtarın aralap, şet el asıp, islam dininiñ altın diñin, şınayı bolmısın nasihattau jolında tınım tappay keledi. Köptegen halıqaralıq jäne respublikalıq kongrester men konferenciyalarğa, simpoziumdarğa qatısıp qazaq, orıs, arab tilderinde mazmwndı bayandamalar jasap jür. Älemniñ nebir auzı dualı dilmarları men biik deñgeyli mamandarınıñ aldında jıl ötken sayın aq kemesi aydındanıp kele jatqan Qazaq eli qanatın jayıp, tamırın tereñdete tüsken islamnıñ män-mañızı haqında kösilte kenen de kemel söz sabaqtap keledi. Bwl, eñ aldımen, elimizdegi mwsılmandar qauımınıñ abıroyı der edim. Ol qazir elimizdiñ islam dininiñ basşısı retinde älemdik deñgeydegi din basşılarımen teñ twratın, moyındalğan iri twlğağa aynaldı.
Mäñgilik mwralar
Orta Aziyanıñ dinbasıları 2007 jılı Almatığa jinalıp, onı Müftiler keñesiniñ törağası etip saylağanı da jaydan-jay emes. 2012 jıldıñ kökteminde Londonğa barıp keldi. Angliya astanasında onıñ mwnan eki jıl bwrın Almatıda orıs tilinde jarıq körgen «Islam – religiya mira i sozidaniya» attı kitabınıñ ağılşınşa nwsqasınıñ twsauı kesildi. Qazaqstan tügili Islam elderiniñ din isteri ministrleri men müyizi qarağayday qayratkerleri, ğalımdarınıñ, dinbasılarınıñ Europanıñ Angliya siyaqtı elinde kitabı şığıp, onıñ twsaukeseri qaşan ötip edi? Osı eñbegi arqılı ol Qazaqstandı, onıñ tarihın, ädet-ğwrıp, salt-dästürin, tili men dinin, mädenietin älemge tanıttı. Qazaq qazaq bolğalı da mwnday jayt birinşi ret bolıp otır.
Islam, eñ aldımen, bilim – ğılım. Mwnı jaqsı tüsingen Bas müfti dini qızmetke kiriskennen beri ruhaniyat aynası sanalatın imamdardıñ bilimine, biligine erekşe köñil bölip keledi. Qazir halıqtıñ bäri sauattı, olardı qwrğaq sözben ilandıra almaysıñ. Sondıqtan bügingi dini qızmetkerler tek dini bilimdi ğana emes, düniäui ğılımdı da meñgerip, közi aşıq, kökiregi oyau bolğanı abzal. Ol üşin ünemi izdenis qajet. Mine, osı mäselege Bas müfti erekşe köñil bölip otır.
Elimizdiñ üş mıñday din qızmetkerlerin attestattaudan ötkizdi. Meşitter bir ortalıqtan basqarılatın boldı. Meşitterdiñ wlttıq sipatqa qaray bölinuin toqtattı. Mwsılmandarğa birlik keldi. Bwl bile bilgenge az jetistik emes.
Dini bilimderin jetildiru maqsatında köptegen dindarlar özara kelisimge säykes birqatar mwsılman elderinde qısqa merzimdi kurstarda oqıp kelude. Mwnıñ özi dinge körsetilip jatqan qoldau. Öytkeni, elimizdiñ bolaşağı jastar. Eldi alğa süyrep, dini isti de alıp baruşı jas mamandar. Tağı ayta ketetin bir j?ayt – soñğı jıldarı ğasırlar boyı jalğasıp kele jatqan dini senim mektebi Äbu Hanifa mäzhabı ayasında oqu bağdarlamasına dini pändermen qatar, düniäui sabaqtardı da oqıtatın Aqtöbeden, Almatıdan, Üşqoñırdan (Şamalğan), Astanadan, Oraldan, Şımkentten, Sarıağaştan, Pavlodardan, Tarazdan aşılğan medreseler Ädilet ministrligi jäne Bilim jäne ğılım ministrligi tarapınan licenziya aldı.
Mwsılman qauımına osı mäzhab boyınşa din nasihatın taratatın «Asıl arna» kabel'dik telearnası täulik boyı dini-tanımdıq materialdar berude. Osınıñ bäri – Alla tağalanıñ täuelsiz elimizge bergen jaqsılığı. Al ol osınday sätti qalt jibermey, uaqıtında paydalanıp qaluğa küş saluda.
Wtımdı wsınıstar
Ğılım, bilim degennen şığadı, Müfti haziret Dinbası bolıp saylana salısımen, Elbası aldına joğarı dini oqu ornın aşu kerektigi jöninde mäsele qoyıp, kömek beruin ötindi. Ol üşin Almatı qalasında mısırlıqtar tarapınan oğan deyin twrğızılıp, bos twrğan Islam mädeni ortalığınıñ ğimaratın Dini basqarmağa berudi swradı. Elbası wsınıstı qabıl alıp, bwl mäseleni şeşu üşin Mısırğa ükimettik komissiya jiberdi. Nätijesinde, Almatıda qos el prezidentteriniñ esimin iemdengen «Nwr-Mübärak» Islam mädenieti universiteti aşıldı. Ol joğarı bilimdi imamdar men islamtanuşılardı, arab tili men ädebietiniñ mwğalimderi men audarmaşılardı dayındauda. Sonday-aq, onda Islam negizderi men arab tilin üyrengisi keletinderge twraqtı kurstar da jwmıs isteydi. Universitettiñ endigi maqsatı – tek imamdar ğana dayındap qoymay, joğarı bilimdi, ğılımi därejesi bar mamandar dayındauğa qol jetkizu. 2012 jılı Bilim jäne ğılım ministrligi oqu ordasınıñ ötinişin qanağattandırıp, islamtanu mamandığı boyınşa magistratura jäne doktorantura aşuğa rwqsat beripti. Bwl da ülken jetistik. Bwl da şeyh Äbsattar qajı Derbisäliniñ tikeley eñbeginiñ nätijesi dep bilemin. Öytkeni, Bas müfti janın sala otırıp, 2001 jılı universitet aşuğa talpınıs jasamağanda, mwnıñ bäri tätti arman bolıp qalar edi.
İlkimdi ister
Imamdardıñ bilim deñgeyin ünemi jetildirip otıru – QMDB qızmetiniñ negizgi bağıttarınıñ biri. Öytkeni, tereñ bilimdi, islamnıñ qır-sırına qanıq, dinimizdiñ türli salasın jetik meñgergen imam ğana halıqqa dwrıs jol körsetip, aqiqattı jetkize almaq. Türli ağımdar jäne onıñ şığu tarihına boylay otırıp, aq-qaranı ajıratıp bere aladı. Al mwnan habarı şala-şarpı dümşe jwrtqa ne aytpaq? Osını jete wğınğan Dini basqarmağa imamdardıñ bilimin jetildiretin islam institutı auaday qajet edi. Biraq, bwğan arnalğan ne oqu ğimaratı, ne qwrılısqa qajet qarjı da tapşı bolatın. Osınday qısıltayañ şaqta Bas müfti Islam damu bankinen kömek swradı. Olar hazirettiñ ötinişin jerge tastamay, Q.I. Sätbaev pen Twrğıt Özal köşeleriniñ qiılısındağı eki qabat ğimarattı satıp alıp, kürdeli jöndeuden ötkizip, Dini basqarmanıñ menşigine berdi. Ondağı bölmeler därishanalarğa aynaldırılıp, namazhana, medpunkt, kitaphana, ashana men jataqhana da iske qosıldı. 2002 jılı institut aşılısımen alğaşqı 40 imam oqu merzimi 4 aylıq kursqa qabıldandı. Sodan beri imamdarğa Dini basqarmanıñ jetekşi qızmetkerleri men «Nwr-Mübärak» Islam mädenieti universitetiniñ täjiribeli wstazdarı däris berip, imamdardıñ bilimderin şıñdap keledi.
Tağı bir bayqağanım, soñğı jıldarı dinimizdi merzimdik basılımdar arqılı nasihattau isi de jaqsı jolğa qoyıldı. Respublika köleminde şığatın «Islam jäne örkeniet» gazeti men «Iman» jurnalı dinnen wzaq uaqıt boyı qol üzip qalğan qandastarımız üşin sırttay oqıp, üyretetin ülken ruhani mektep ispetti. Bwl basılımdardıñ taralımı jıldan jılğa ösip, elimizdegi bedeldi basılımdardıñ birine aynaldı. Jalpı, wltına, dinine, halqınıñ bolaşağına alañdaytın elimizdiñ bwqaralıq aqparat qwraldarı dinimizdiñ nasihatına, imandılıqtı arttıruğa öz ülesterin qosıp, halıqtı jik-jikke bölgisi kelgen iritki saluşı jat ağımdardan saqtandırıp, olardıñ teris-niet piğılı men is-äreketin äşkereley berui tiis.
«Biriñdi, qazaq, biriñ dos…»
2012 jılı 20 säuirde «Egemen Qazaqstan» gazetinde Bas müftidiñ osı basılımnıñ prezidenti Sauıtbek Abdrahmanovqa bergen ğibrattı swhbatı jariyalandı. Onı oqi otırıp, din salası boyınşa tanımım odan da beter artıp, kökjiegim keñeyip qaldı. Sonda aytılğanday, şeyh Äbsattar qajı Derbisäli haziret, äsirese, halqımızğa imam Ağzam Äbu Hanifa jolın keñinen nasihattap, bar qazaqtı osı mäzhabta boluğa şaqıruda ekenine közim jetip riza boldım. Biz tört mäzhabtı da dwrıs sanaydı ekenbiz. Degenmen de, ata-babalarımız ğasırlar boyı wstanıp kelgen Hanafi mäzhabı biz üşin abzalıraq ekenin bildim. Halqımızdıñ köptegen salt-dästüri osı mäzhabpen sabaqtasıp, astasıp jatır. Dinimizdegi şamalı alauızdıqtıñ özi dinge bet bwra bastağan qandasımızdı adastıruı mümkin. Ol üşin mızğımastay birlikpen qatar, dini bilim de kerek. Osı ıntımaq-birlikke elimizdiñ mwsılmandarın bir şañıraqtıñ astına biriktiruge küş salıp kele jatqan Äbsattar qajı Derbisäli basqaratın Qazaqstan mwsılmandarı dini basqarmasınıñ ölşeusiz qızmetine Alla tağala razı bolsın degim keledi. Ökinişke qaray, soñğı kezderi ıntımaq-birligimizge sızat tüsirudi qalaytın, birneşe ayat pen hadisti jattap alıp, asıl dinimizge tereñ boylamay jatıp: «Men mazhabpen jürmeymin, olar adasqan» dep wlıq imam – Äbu Hanifağa köpe-körineu tiisetin dümşeler şığa bastaptı. Bwl, ärine, sauatsızdıq. Osınday toptıñ negizsiz pikiri men qalıñ bwqaranı tüsinbestik pen kümännan arıltu maqsatında Bas müftidiñ «Wlıq imam Äbu Hanifa» attı kölemdi eñbegi bıltır qwrılğan «Islam mädenieti men bilimin qoldau» qorınıñ demeuşiligimen mıñdağan taralımmen jarıqqa şığıp, elimizdiñ barlıq meşitterine tegin taratıldı. İle orıs tiline de audarılıp, oqırman qolına tidi. Bwl qordıñ da qwrıluına Dinbasınıñ ıqpal-äseri az emes. Bwl künde osı qor otızdan astam bügingi swranıstağı otızğa tarta eñ qajetti dini oqulıqtar men kitap, kitapşalardı şığarıp, meşitter arqılı jamağatqa tegin taratuda.
Keşegi ateistik kezeñnen qalğan äser boluı kerek, qoğamımızda äli de bolsa dini qızmetkerlerge küdikpen qarap, dinge ürke qarau bar. Äsirese, meniñ qatarımdağı ağa buın ökilderiniñ sözi kesek bolğanımen, imandılıq jolındağı äreketterine köñilim tolmaydı. Sonımen qoymay, solardıñ köbi sın taqqış. Eger de dinimiz damısın desek, birinşi kezekte, Bas müfti Äbsattar qajı Derbisäli haziret bastağan dini qızmetkerlerge basşı-qosşı, jas-käri demey qwrmet körsetuimiz kerek. Sonda ğana elimizde dinimizdiñ märtebesi köteriledi.
Öleñmen örilgen ösietter
Qazaqstan mwsılmandarı dini basqarması 2010 jıldıñ basında bwqaralıq aqparat qwraldarı arqılı «Allağa madaq» dini öleñder müşäyrasın ötkizdi. Maqsat – Islamnıñ qwndılıqtarın tek meşitterdegi dindarlardıñ uağızı nemese baspasözde jariyalanatın maqalalar arqılı ğana emes, sonımen qatar, halqımızğa etene jaqın jır joldarı arqılı da nasihattau edi. Qazaqtıñ jay söziniñ özin wyqastırıp, öleñ etip söyleytindigine öz kezinde nemistiñ äygili ğalımı V.V.Radlov ta tamsanğan eken. Halqımızdıñ dana aqını Abay da öleñdi söz patşasına teñegen.
Müşäyra «Şeberdi şeber degenşe, Allanı şeber deseyşi», «Äz payğambar Mwhammed (s.ğ.s.)», «Körkem minez – körkimiz» degen taqırıptar ayasında M.O.Äuezov atındağı bizdiñ akademiyalıq drama teatrında ötti. Jwrt sıymay qaldı. Sebebi, bwl üş taqırıp ta Islamnıñ negizgi mazmwnı men mänin qamtidı. Müşäyrağa mıñnan astam öleñ tüsti. Oğan mektep oquşıları men orta arnaulı jäne joğarı oqu orındarınıñ studentterinen bastap, qazirgi ädebietimizde özindik ornı bar, tanımal aqındar men suırıpsalma aytıs aqındarına deyin qatısıp, öz öleñderin bäygege qostı. Jır dodasına tüsken öleñdermen qalıñ köpşilik te tanıssın degen nietpen www.muftyat.kz saytında jariyalandı. Jeke jinaq ta şıqtı. Bäygeni qorıtındılauğa arnalğan saltanat keşinen tüsken qarjı qaladağı jetim balalar üylerine audarıldı. Bwğan quandım, süysindim, riza boldım.
Qajılardıñ qamı
QMDB atqarıp otırğan auqımdı jwmıstardıñ biri – qajılıq. Jıl ötken sayın qajılıq parızın öteuşi otandastarımızdıñ sanı da, sapası da artuda. Mäselen, bıltır 4 mıñnan astam otandasımız qajılıq parızdarın ötep qaytıptı. Biıl bes jarım mıñ otandasımız Mekkege bardı.
Qajılıq firmalardıñ jwmısın dini basqarmanıñ qajılıq ister bölimi üylestirude. Sonımen qatar, jıl sayınğı qajılıq mausım Qazaqstannıñ Saud Arabiyası Korol'digindegi elşiliginiñ atsalısuımen iske asadı. QMDB-nıñ aralasuımen 2008 jıldan bastap, Ädilet ministrligimen birlese otırıp Qazaqstannıñ qajılıq missiyası qızmet etude.
Büginde missiyağa qajetti qarajat jağı da tiisinşe şeşilip keledi. Missiya Mekkede uaqıtşa ofis pen kölik jaldauğa, qajılarğa därigerlik kömek körsetiletin arnayı jabdıqtalğan bölmeler aşatın jağdayğa jetti. Sonday-aq, qajılıqqa barğan azamattarğa jeterliktey däri-därmek alıp baruğa da missiya jauaptı. Bwl därigerlerge qajılıq kezinde Mekke, Medinede tegin därigerlik kömek körsetip, em jasauına eleuli septigin tigizude. Missiya qwramında jurnalisterdiñ atqarar isteri de asa mañızdı. Olardıñ uaqtılı jibergen aqparattarınıñ arqasında el mwsılmandarı ömirindegi ülken is-şaranıñ barısı men ondağı hal-ahualdı bilip otıruğa mümkindik tudı.
Allağa şükir, elimizdiñ halıqaralıq qauımdastıqta bedeli jıl ötken sayın artıp keledi. 2010 jılı Europadağı qauipsizdik jäne ıntımaqtastıq wyımına abıroylı törağalıq etse, 2011 jıldıñ mamır ayınan 57 memlekettiñ basın biriktiretin Islam Intımaqtastığı Wyımına törağa. Mwsılman elderiniñ basın qosıp otırğan halıqaralıq bedeldi wyım jöninde, oğan törağalıqtıñ mañızı men mäni, onıñ maqsatı men qwrılu tarihı turasında jäne t.b. mäselelerge baylanıstı baspasözge saraptamalıq material berudi Dinbasınıñ özi qolğa alğan. Qısqa uaqıt işinde ol «Qazaqstan – Batıs pen Şığıstıñ altın köpiri» (Islam Konferenciyası Wyımı jäne Qazaqstan) attı kölemdi maqala jazıp elimizdiñ bas gazetine jariyaladı («Egemen Qazaqstan», №529-532 (26375), 14 jeltoqsan, 2010 j).
Dini merekelerdiñ mereyi arttı
«Mäulit än-Nabaui aş-şarif» Alla Elşisiniñ (s.ğ.s.) tuğan künin atap ötu – el mwsılmandarı üşin erekşe mereke. Bwl meyram jıl sayın atap ötiledi. Onda Payğambarımızdıñ (s.ğ.s.) ömirine keñinen toqtalıp, mäulit oqılıp, salauat aytılıp jür. Al 2012 jılğı mäulit merekesi erekşe ötuimen mwsılmandardıñ esinde wzaq uaqıt saqtaladı desek, artıq aytpağanımız. Almatıdağı Baluan Şolaq atındağı sport sarayına 6 mıñday adam jinalıp, tamaşa dini-mädeni şaranıñ kuäsi boldıq. Äsirese, teatrlandırılğan körinister köptiñ köñilinen şığıp, közderine jas alıstı. Dini aytıs pen ilahi änder de jinalğandardı serpiltip, ata-dinimizge degen mahabbatın küşeyte tüskeni sözsiz. Ärine, respublikalıq deñgeydegi mwnday şaranı ötkizu özdiginen op-oñay bola qoymaydı. Bwl da şeyh Äbsattar qajı Derbisäli haziret bastağan dindarlarımızdıñ izdeniske tolı jemisti eñbeginiñ nätijesi dep wğındıq.
Al qasietti Ramazandağı mıñ aydan qayırlı Qadir tüni 2000 jıldan beri jalpıhalıqtıq merekege aynalğanı köpşilikke ayan. Sodan beri «Qazaqstan» jäne «Habar» arnaları tikeley efir arqılı reportaj berip jür. Onıñ bağdarlaması telearna qızmetkerlerimen aldın ala dini basqarmada pısıqtalıp, elordadağı «Nwr Astana» men Almatı ortalıq meşitterinen tikeley efirge şığıp jürgeni süysintedi. Mwnday şaralar halqımızdıñ islam jönindegi bilimin köteruge ülken ıqpalın tigizude. Bwrındarı Qadir tüninen mağlwmatı az jwrt büginde sol tündi bükil otbası müşelerimen asığa kütetin jağdayğa jetti. Qadir tüni turalı tolıqqandı materialdar aldın ala respublikalıq basılımdarda da jariyalanuı ürdiske aynaldı. Alla näsip etip, Qwrban ayt elimiz boyınşa wlttıq merekege aynaldı.
Ärine, Bas müfti, şeyh Äbsattar qajı Derbisäli hazirettiñ ata dinimizdiñ damıp, ayaqtan twruı üşin atqarğan jwmıstarı wşan-teñiz. Men tek sonıñ janıma jaqın degen bilim beru, mädeni-dini şaralarınıñ bir parasın ğana tilge tiek ettim.
Diniñ twrsın din aman
Ol ünemi «Elimiz restorandar men kazinolardıñ köptigimen emes, imandı azamattarımız ben meşitterimizdiñ köpşiligimen maqtanuı kerek», deydi. Bwl – qazirgi tañdağı mañızdı mäselelerdiñ biri. Öytkeni, keyde bolsa da wşırasıp qalatın jağımsız da keleñsiz jayttar imansızdıqtan da tuındaytını eşkimdi de tañdandırmaydı.
Äytse de, täuelsiz Qazaqstan memleketiniñ irgetasın qalau kezinde din mäselesinde de öz şeşimin tappay jatqan özekti mäseleler äli de jeterlik. Sonıñ biri meşit imamdarı men moldalarınıñ twraqtı jalaqı almauı, olarğa äleumettik jağday jasalmauı der edim. Osı qiındıq audan men auıldardağı meşitterde bilimdi de bilikti dindarlardı twraqtandıruğa kedergi bolıp keletini aytıluda. Mwnı şeşu üşin Dinbasınıñ tikeley bastamasımen respublikalıq «Zeket qorı» qwrıldı. Onıñ qanşalıq nätije bererin uaqıt körsete jatar. Qazaq eli öziniñ memleketiniñ qwrılu, qalıptasu kezeñin bastan keşip jatqan kezde Qazaqstan mwsılmandarı dini basqarmasınıñ törağası twtqasın şeyh Äbsattar qajı Derbisäli hazirettey belgili ğalımnıñ wstauı, halıqtıñ dinimizge degen qwrmet pen qwlşınısın tuğızğanı köñilde senim wyalatadı. Allağa şükir, büginde sol senim aqtaldı. Qazaqstan mwsılmandarı dini basqarması tarapınan talay irgeli jwmıstar atqarılıp, halqımızdıñ Islamnıñ qaynar bwlağınan susındauına bar mümkindikter jasaluda.
Jıl sayın qasietti Ramazan ayı qarsañında Dinbasımız ülken ündeumen şığıp jür. Onda ol osı qasietti ay qwrmetine azıq-tülik, kiim-keşek bağaların eş bolmasa 10 payızğa deyin tömendetu, osı ayda äzäzil araq-şaraptı satpau, dastarqandarğa olardı qoymau, wsınbau, restorandarğa jolatpau sekildi şaqıruları halıq köñilinen şığuda. Mwnı da Bas müftimizdiñ qarapayım halıq jağdayın oylaudan tuğan wsınısı deuge boladı. Bwl onıñ qaşanda halqımen birge bolıp, onıñ ötiniş, tilegine qwlaq qoyıp otıratının bildiredi.
2012 jılı mamırda ötken Älemdik jäne dästürli dinder köşbasşılarınıñ IV s'ezinde osınday eren eñbegi, ülken bedeliniñ moyındaluı retinde onıñ Älemdik dinbasıları keñesiniñ müşesi bolıp saylanuı elimiz üşin de ülken abıroy, qwrmet dep bilemin.
Qazir respublikamız öziniñ qalıptasu kezeñin bastan ötkerude. Eger Elbası memleket basşısı retinde Otanınıñ amandığı, ekonomikası, sayasatı, halıqaralıq qatınası sekildi sübeli isterdi jüzege asırıp jatsa, Bas müfti onıñ ruhani tayanışı, süyenişi retinde dinaralıq, wltaralıq ıntımaqtı, imandılıqtı jüzege asırıp, Prezidentimizge, halqımızğa ruhani tirek bola bilude.
«Halıqtıñ rizalığı Alla tağalanıñ rizalığı» dep jaydan-jay aytılmağan. Sol sebepti, Bas müftiimizge rizamız.
Asanäli ÄŞİMOV,
KSRO halıq ärtisi,
Memlekettik sıylıqtıñ laureatı.
www.egemen.kz