Abort — jasandı tüsik ülken künä

Er men äyeldiñ üylenudegi maqsatı artında wrpaq qaldıru, mwsılmandardıñ sanın köbeydu ülken sauaptı amal bolıp sanaladı. Sonımen qatar, elimizde halıq sanının artuı ülken baylıq.

Hazireti Payğambarmız (s.a.s): «Üyleniñizder, köbeyiñder, näsil tartıñdar. Men senderdiñ köptikteriñmen basqa ümbetter qasında maqtanamın» dep ümbettiñ köbeyuine nasihat bergen.

Islam dininde sebepsizden sebepsiz dünieniñ esigin aşqalı twrğan säbidiñ ömirine türli amaldar arqılı  balta şabu ülken künä bolıp sanaladı. Bügingi ttañda, bwl mäsele öte qattı beleñ alıp bara jatqanı jasırın emes.

Jasandı tüsik mäselelerine keñinen tüsindirip bereyik

Jüktilik jäne onıñ jaratılu kezeñderi;

- Närestege jan bitu merzimi;

Balanıñ boyğa bitip, jetilui;

- Bala aldıru ükimi;

- Jeriktik mäseleleri.

Bwl taqırıptı bastamas bwrın aldımen, adam balasınıñ jaratılu kezeñderi men jatırdağı balağa qaşan jan bitetini turalı söz qozğamaqpız.

Jüktilik jäne onıñ jaratılu kezeñderi

Qasietti Qwranda: «Ol sonday Allah, senderdi bir-aq kisiden (Adamnan) jaratqan jäne oğan tiyanaq üşin jwbayın (Hauanı) jaratqan. Ol jwbayına jaqındasqanda, jwbayı jeñil türde jükti boldı. Sonda onımen jürip auırlağan kezde, Allahqa: «eger bizge igi bala berseñ, ärine şükir etuşilerden bolar edik» dep jalbarındı»,—delingen (Ağraf, 189).

Adam balasınıñ jaratıluı kezeñ-kezeñge sozılğanın Qwran ayattarı men Payğambarımızdıñ (s.a.s) hadisinen köruge boladı. Allah tağala:

«Rasında, Ol senderdi türli jağdaylarda jarattı»,-degen (Nwh, 14).

Allah tağala Adamdı (äleyhis-säläm) topıraqtan jarattı. Topıraqtı lay, laydı balşıq etti. Sosın şertkende sıñğırlap twratın qışqa aynaldırdı. Sodan keyin oğan jan berip, wzındığı alpıs şıntaq, eni jeti şıntaq bolatın denesi bar adam keypine engizdi. Bwl jaratılıs birte-birte qısqarıp, bügingi künge deyin özgerude.

Qasietti Qwranda Adam atanıñ wrpağı—adamzattıñ jaratıluı jayında:

«Ol sonday Allah, är närseniñ jaratılısın körkemdestirdi. Adam balasın jaratudı balşıqtan bastadı. Sosın onıñ näsilin bir jaysız sudıñ negizinen jarattı. Sosın onı beynelep, işine Öz ruhın ürledi. Sonday-aq senderge estu, köru jäne tüsinu qabiletin berdi. Az şükir etesiñder», — delingen (Säjde, 7-9).

Bwl jerdegi adam balası — Adam ata, näsili — onıñ balaları. «İşine Öz ruhın ürledi» degeni yağni, Allah tağala Adam atanıñ denesine ruh-janın ürlegen jäne ana jatırındağı ärbir wrıqqa da osınday jan bergen. Öytkeni, Allah tağala barşa adamdardıñ denelerin jaratpay twrıp, aldımen jandarın jaratqan. Allah tağalanıñ ruhtı (jandı) Özine qosu sebebi bwl — jaratılıstağı ülken — jandı wlıqtağandığı. Qasietti Qwranda:

«(Ey, Mwhammed!) Olar senen ruh (jan) turalı swraydı. «Ol Rabbımnıñ ämirinen. Senderge öte az mälimet berildi»,de» (Isra, 85);

«Rasında, Adamdı nağız balşıqtan jarattıq. Sodan keyin onı jatırda twratın tamşı ettik. Sosın tamşını wyığan qan ettik. Wyığan qandı kesek et jasap, kesek etti süyek jasadıq ta, süyekterge et qaptadıq. Sonan keyin onı basqa bir jaratılıs qıp, jan saldıq. Jaratuşılardıñ şeberi Wlı Allah. Bwdan keyin ärine sender ölesiñder. Sosın sender Qiyamet küni küdiksiz tirilesiñder», — delingen (Muminun, 12-16).

Närestege jan bitu merzimi

Sahih hadisterde Payğambarımız (s.a.s) ana jatırındağı adam balasınıñ qalay jaratılatının, oğan qaşan jan bitip, tiri küyge enetinin naqtı belgilep bergen. Abdullah ibn Masğud (Allah oğan razı bolsın): «Payğambar (s.a.s): «Rasında senderdiñ ärbiriñniñ ana işinde jaratılularıñ (aldımen) qırıq kün su küyinde, sosın osınşa uaqıt wyığan qan küyinde, sosın (tağı da) sonşa uaqıt bir kesek et küyinde boladı. Sosın oğan bir perişte jiberilip jan ürlep kirgizedi…», -dedi», — degen (äl-Bwhari, Muslim).

Balağa jan ürlengennen keyin ğana tiri küyge enip, tiriniñ qimılınday qimıl jasay bastaydı. Jan ürlenbesten bwrın ol — ösimdik tärizdi ana arqılı när alıp, ösip jatqan bir zat. Sondıqtan atalıq wrıqtıñ qozğalğanına oray «ol tiri, sebebi, ol qozğaladı» deu qate pikir. Dwrısı: bwl jansız su ğana. Al onıñ qozğalısı tirilikten emes, atakciyalıq äreketten. Öytkeni, wrıq erkekten şıqqannan keyin biraz uaqıt dirildep, qozğalıp twradı. Mine, osı uaqıtta Allah tağalanıñ qalauımen ol analıq wrıqpen kezdesip wrıqtanu men wrıqtıñ qozğaluı bastaladı. Negizinde atakciyalıq äreket, jan bitkenin ayğaqtamaydı. Mäselen, jılannıñ qwyrığı kesilse, sol kesilip qalğan bölegi dirildep, qimıldap twradı. Biraq, ol tiri emes. Sol sekildi, iştegi balağa äli jan ürlenbey twrıp, onı tiri deu de qate. Aqiqatında, ol Allah tağalanıñ qwdiretimen eşqanday jansız, bir kezeñnen ekinşi kezeñge ötedi. Zertteuşi ğalımdardıñ köpşiligi mwsılman bolmağandıqtan älgindey qate pikirdi jaqtap otır. Olar Allah tağalanıñ adam balasınıñ jaratılu kezeñderi turalı aytqan sözderinen jäne Payğambarımızdıñ (s.a.s) bwl turalı aytqan oyları men tüsindirmelerinen beyhabar bolğandıqtan qozğalğan närseniñ barlığın janı bar dep şeşken. Sözimiz däyekti bolu üşin tağı bir mısal keltire ketelik. Mäselen, elektronika salasına jatatın kürdeli önimderdi jasap şığaruşı zauıttar oñay bolu üşin, olardı qoldanu erejelerimen qosa är bölşeginiñ atqaratın qızmeti turalı egjey-tegjeyli tüsindiretin nwsqaudı qosıp beredi. Sebebi, bwzılğan jağdayda eşbir şeber onsız jöndey almaydı. YAğni, zattıñ arnayı nwsqauın bilmegen adam, ol zattı dwrıs qoldanıp, bwzılğan jağdayda dwrıs tüzete almaydı. Adam balasınıñ jaratılısındağı jağday da däl solay. Allah tağala adam balasın jarattı. Bwl jaylı tüsirgen kitaptarı, payğambarları arqılı habar berdi. Jaratuşınıñ wlılığı men jaratılğannıñ qwrmet, bedelin biluimiz üşin, bizge jaratılıstıñ nwsqauı retinde, barlıq jaratılu kezeñderin, uaqıtın, bir kezeñnen ekinşi kezeñge qalay, qanşa uaqıtta ötetinin, periştege adamğa jan kirgizu qaşan bwyırılatının, barlığın tügeldey keñinen bayan etti. Al, adamnıñ jaratılısın bwl ayattar men hadisterdegi mälimetterden beyhabar küyde zertteumen aynalısıp jatqandar zauıttıñ nwsqauımen tanıspay twrıp, kürdeli apparattı jöndeuge ärekettenip jatqan adamnıñ küyine wqsaydı.

Embriologiya (wrıqtıñ damuı turalı ğılım) salasındağı ğalımdar, eger osı taqırıpqa baylanıstı Qwran men hadisterdegi mälimettermen tanısar bolsa, özgermeytin şındıqtı tabatındıqtarına bizdiñ senimimiz kämil.

Balanı aldıru ükimi

Bwl mäseleni tüsindiru barısında köptegen fiqh kitaptarı men ğwlamalardıñ sözderine jügindim jäne olardıñ keñeytilgen tüsinikterine toqtalmay-aq, sol sözderdiñ qorıtındısın ğana wsınıp, asa mañızdı äri saqtıqqa jaqın degenderin aytudı jön sanadım. Olar tömendegidey:

Birinşisi: Bükil ğwlamalar jan bitkennen keyin balanı aldıru — haram ekenine talassız kelisken. Ananıñ ömirine qauip töngen jağdayda ğana balanı aldıruğa boladı. Balağa jan tört ay, on kün ötkende kiredi. Bwl turalı joğarıda keltirilgen hadiste aytıldı.

Ekinşisi: Ğwlamalar «jaratılıs nışandarı ayqın körinip twrğan balanı aldıru — qılmıs» dep sanağan. Sonday-aq «tüsik jasağan (şeşeci nemese özge adam bolsa da) balanıñ qwnın töleui kerek» degen. Bwl jayında ğwlamalardıñ keñinen tüsindirip aytqan sözderin fiqh kitaptarınan tabuğa boladı. «Jaratılıs nışandarı ayqın körinip qalğan» degeni, yağni, şarananıñ şaşı nemese sausaq nemese ayaq siyaqtı müşesiniñ payda bolıp, ayqın körinui. Bwl kezeñde äli jan kirmegenimen aldıru qılmıs bolıp tabıladı. Eger jasandı tüsik amalsız jasalınbağan bolsa, tipti haram.

Üşinşisi: Keybir ğwlamalar «Jaratılıs nışandarı äli bet-beynesinde anıq körinbegen balanı aldıruğa boladı» degen. Biraq, bwl merzim alğaşqı qırıq künmen şekteledi. Biz fiqh ğılımınıñ belgili mamandarı imam äl-Ğazalidiñ «äl-Ihiya», Qazihannıñ «Pätualar» attı kitaptarındağı osı mäselege oray şariğat ükimderine süyene otırıp bergen sözderin keltireyik.

Huzayfa ibn Usayd (Allah oğan razı bolsın): «Payğambar (s.a.s): «Wrıqqa qırıq eki kün tolğanda Allah bir perişteni jiberedi. Ol beynelep, qwlağın, közin, terisin, etin jäne süyegin jasaydı…»,—dedi»,—degen (Muslim). Keybir ğwlamalar «bwl kezde wrıq äli su küyinde boladı, äyel saqtanğısı kelse şığarıp tastauğa rwqsat» degendi aytadı. Biraq, ğalımdardıñ köbi bwl sözdiñ dälelin jetkiliksiz sanap, «bwnı jasağan adam nemese jasauğa sebepşi bolğan adam künäkar boladı» degen.

Äl-Ğazali «saqtanu» men «jasandı tüsik» arasındağı ayırmaşılıqtı ayta otırıp, «jasandı tüsik» ükimin «saqtanuğa» teñestiruge bolmaytının bılayşa tüsindiredi: «Jasandı tüsik—jaratılğan närsege qarsı qılmıs jasau. Bala birden jaratılmaydı. Birinşi kezeñde jatırğa tüsken wrıq äyeldiñ suımen aralasıp, tiriluge dayın boladı. Onı büldiru—qılmıs. Eger su wyığan kezde tüsik jasalınsa, künäsi odan da auır. Jan kirip, jaratılıs belgileri tolıq bolğanda jasalınsa, tipti auırlaydı. Al, şarananıñ tiri şığuı—qılmıstıñ eñ ülkenine jatadı».

Qazihan tüsik jasatuğa boladı dep aytqandarğa jauap retinde: «Men bwğan kelispeymin. Sebebi, bwl ihram kigen adamğa qws aulau men jwmırtqasına tiyuge tıyım salınğanmen birdey haram is»,—degen. Balasın aldırğan äyeldiñ de jauapkerşiligi osı sekildi. Biraq, ol adam öltirgendey künäkar bolmaydı (eger amalsız jağdayda jasalsa ğana).

Qajılıqqa nemese umrağa dep ihram kigen adam aulanuına tıyım salınğan qwstıñ jwmırtqasın sındırıp qoysa, qwnın töleuge mindetti. Sebebi jwmırtqa — qwstıñ negizi. Ana işindegi su da, balanıñ negizi bolğandıqtan, ekeuiniñ ükimi birdey.

Qorıta aytqanda, äli adam keypine enbese de balanı aldıru—haram deñgeyindegi mäkruh. YAğni, mwnı jasağan adam künäkar boladı. Al, jan bitip, bet-beynesi biline bastağanda — tipti haram. Bwl ükimder amalsız jağdaydan özge kezderge baylanıstı aytılğan.

Jeriktik mäseleleri

Jeriktik — psihologiyalıq jağday. Jeriktiktiñ belgisin äyeldiñ boyına bala bitken kezdiñ alğaşqı künderinde bayqauğa boladı. Olar: loqsu, bir tağamnan nemese iisten jiirkenu, bir astı jeñsik körip (köbine-köp qışqıl närselerdi) erekşe qalau. Bwl jerde biz özge jağın qozğamay, tek qana jeriktiktiñ erli-zayıptınıñ ara qatınastarına beretin äserin bayandamaqşımız.

Jeriktik kezindegi bolatın köñil-küydiñ twraqsızdığı, jüyke men deneniñ älsireui äyeldiñ sezimine keri äserin tigizetini jasırın emes. Tipti bwl keyde tösek qatınasına da keri äserin tigizip jatadı. Öytkeni, bwl kezde äyel öz sezimine özi ie bolmaytındıqtan erkektiñ iisin jaqtırmay, jaqındağan kezde odan jiirkenip twruı mümkin. Bwl küyeuin jek körgennen emes, köñil-küyiniñ mazasızdanıp twrğandığınan. Sondıqtan bwl kezderde äyelge jetkilikti köñil bölip, onımen sanasqan jön. Igi minezdi erkek äyeliniñ jerik ekenin bile sala-aq onıñ babın jasağanı abzal. Jerik äyel şama-şarqı jetkenşe küyeuin riza qıluğa tırısuı kerek. «Jeriktik» degenimiz analıqtıñ alğaşqı belgisi ekenin, al anağa meyirim tän ekenin wmıtpağan jön.

Allah tağala elimizge amandıq, halıq sanı arta bersin degimiz keledi.

Beybit qajı Mırzageldiev, QMDB-nıñ OQO boyınşa ökil imamı, dintanuşı.

Podelit'sya v soc. setyah

Opublikovat
Opublikovat
Opublikovat
Opublikovat
Opublikovat
İlmekter: , , , , , , ,
?????????? ?????????? RSS ?????? ??????

  1. Warning: Missing argument 2 for wpdb::prepare(), called in /home/kattani7/public_html/wp-content/plugins/world-flags/includes/functions.php on line 53 and defined in /home/kattani7/public_html/wp-includes/wp-db.php on line 1154

    mende durıs dep sanaymın balanı aldıru ol ote kuna


  2. Warning: Missing argument 2 for wpdb::prepare(), called in /home/kattani7/public_html/wp-content/plugins/world-flags/includes/functions.php on line 53 and defined in /home/kattani7/public_html/wp-includes/wp-db.php on line 1154

    Eger tüsik amalsızdan, iştegi balanıñ damımay qalu sebebinen jasalsa, ol künäğa sanala ma?


  3. Warning: Missing argument 2 for wpdb::prepare(), called in /home/kattani7/public_html/wp-content/plugins/world-flags/includes/functions.php on line 53 and defined in /home/kattani7/public_html/wp-includes/wp-db.php on line 1154

    ote keremet

Pikir jazu