Täñirdiñ razılığı üşin tarauih oqı!

Tarauih namazı – Ramazannıñ qasietin arttırıp, jan-düniemizdi illahi şuaqqa böleytin ğibadat. Köñil aydını osı qwlşılıqtı atqarumen nwrlana tüsedi. Auız aşıp bolğan soñ Wlı Jaratuşınıñ tartu etken sansız rızığına şükirşilik jasap, qarımtasına tarauih namazın oqıp, ruhani tereñ tınıs ala alamız. Tarauih – tanım kökjiegimizdi haq şwğılasına böleytin Täñirdiñ täbärigi ispetti. Tarauih namazın oqumen jıl on eki ay susap qalğan köñilimiz ruh twnığınan susındap, imani azıqqa qağanağımız qarq, sağanağımız sarq boladı.
Kwn wzaq şwrıldap aşıqqan asqazanımızğa üyilip-tögilip tamaq barğan soñ denemizdi auırlıq basatını belgili. Al, auız aşıp bolğan soñ qwptan namazımen qosıp tarauihtı oqığanımızda Allağa otız ret iilip, alpıs ret säjde jasaymız. Bwl Qwday Tağalağa qwlşılığımızdı arttırumen birge, asqazanımızdağı asta-tök astıñ oñay äri tez qorıtıluına öz septigin tigizedi. Älbette, biz jasağan ğibadatımızdan dünielik payda körudi közdemeymiz. Desekte, dinimizde auız bekitip mol sauap alumen birge, işken asımızdıñ qarımtasına onı oñay qorıtu jağı da wtımdı qarastırılğan.
“Tarauihtıñ” sözdik mağınası – “tınığu” wğımın bildiredi. Al, ruhani mağınası Ramazan keşteriniñ belgilengen mezgilinde Wlı Jaratuşığa minäjat ete otırıp dene men ruh arasındağı tepe-teñdikti saqtau wğımına sayadı. Tarauih namazı haqında din ğwlamaları türli közqarasta bolğanımen, negizinen qwlşılıqtıñ bwl türi parız emes, sauabı mol sünnet amalına jatadı. Alla Elşisi (s.a.u) tarauih namazınıñ sünnet bolu mäselesine qatıstı: “Haq Tağala senderge orazanı parız, tarauih namazın sünnet etti. Şın iman jäne ıqılaspen Ramazan orazasın wstağan jäne tarauih namazın oqığan adam künädan anadan jaña tuğan närestedey päk bolıp tazaradı”, (Bwhari men Müsilmniñ hadis jinağı) – degen bolatın.
Hz. Ayşa (r.a) anamızdıñ aytuına qarağanda Haq Elşisi (s.a.u) Ramazan ayında auız aşıp bolğannan keyin meşitke barıp sahabalarımen tarauih namazın qıladı. Kelesi küni de Alla Elşisi (s.a.u) sahabalarımen birge meşitte tarauih namazın oqidı. Üşinşi küni Alla Elşisi (s.a.u) meşitke kelmeydi. Alla Elşisin (s.a.u) sahabaları tañ rauandap atqanğa deyin kütedi. Tañğı namaz üşin meşitke ayaq basqan Adamzattıñ ardaqtısı (s.a.u) sahabalarğa qarap: “Sizderdiñ tarauih namazın oqu üşin meşitke jinalğandarıñızdı bildim. Biraq, sizder bwl namazdı parız retinde qabıldamasın dep, men ädeyi kelmedim”, (Äl-Hulasa, Fatau-y Hindiye) – deydi.
Osı hadiske baylanıstı Hanafi, Şafiği, Hanbali jäne Maliki mäzhaptarınıñ ğalımdarı tarauih namazın parız emes, sünnet amalına jatqızadı. Tarauih namazı – qwptan namazı men tañ atudıñ aralığında oqıladı. Tarauih namazı tünniñ üşinşi böligi kirmesten bwrın oqılğanı abzal. Ğalımdardıñ köpşiligi tarauih namazın qwptan namazınıñ ütirinen bwrın oqudı qwptağan. Äsili, ğalımdar tarapınan tarauih namazı ütir namazınan bwrın oqılsın degen naqtı pätua berilmegen. Biraq, tarauih ütir namazınan keyin oqılsa, onıñ sökettigi joq. Degenmen, ğalımdar belgili-bir tärtipke negizdeu üşin tarauih namazın qwptan namazınıñ parızı men ütiriniñ aralığında qıludı köbirek maqwldağan.
Ahlu sunna bağıtındağı belgili tört mazhaptıñ ökilderi Ramazan ayında tarauih namazınıñ oqıluın birauızdan sünnet amalına balağanımen, tarauih namazınıñ qanşa iiluden (räkat) twratındığı haqında ğwlamalardıñ türli közqarastarı bar. Hanafi, Şafiği, jäne Hanbali mazhabınıñ ökilderi tarauih namazınıñ jiırma räkattan twradı dep ükim berse, Maliki mazhabınıñ ökilderi tarauih namazın otız altı räkat dep biledi. Onıñ sebebi, Mekke halqı tarauih namazınıñ är tört räkatınan keyin qağbanı täuap jasaytın. Al, Mädina twrğındarı täuap jasay almaytın bolğandıqtan, onıñ esesine on altı räkat namaz oqığan. Maliki mazhabınıñ ökilderi Mwhammed (s.a.u) ömiriniñ soñğı on jılın Mädina qalasında ötkizgendikten, fikh (qwqıq) mäselesinde köbinese osı qala twrğındarınıñ ükimderin negizge aladı. Sondıqtan da, Maliki mazhabınıñ ökilderi tarauih namazın otız altı räkat dep biledi. Bwdan basqa bazbir ğalımdar Ayşa (r.a) anamızdan jetken derekke süyenip, tarauih namazın segiz räkattan twratının aytadı. Biraq, tarauih namazınıñ jiırma räkattan twratının jaqtaytın ğalımdar Ayşa (r.a) anamız jetkizgen derekte Alla Elşisiniñ (s.a.u) segiz räkat tarauih namazın emes, tahajjud (tün ortasında wyqıdan twrıp oqitın namaz) namazın oqığanın alğa tartadı.
Tarauih namazın mwsılmandardıñ özderine qarastı meşitte jamağat bolıp oquı – sünnet kifaya (qajettilikke qaray mindettilik). Sondıqtan, bir jamağat tarauih namazın özine tiesili meşitte oqımağan jağdayda, sol jamağat sünnetke qayşı ädepsizdik jasağan bolıp sanaladı. Al, tarauih namazın öz üyinde jalğız oqığan adam ädepsizdik jasamağanımen, jamağat sauabınan qwr qaladı (Äl-Muhit. Radiuddin Sarahsi).
Zadında, Haq Elşisi (s.a.u) meşitte tarauih namazın oqığanda sahabalar siltidey tınıp, oğan wyığan. Biraq, Payğambarmız (s.a.u) köz jwmğannan keyin sahabalar meşitte tarauih namazın jeke-jeke oqığan. Hz. Omar (r.a.) halif bolıp twrğan şaqta, bir küni Ramazan ayında meşitte jamağattıñ jeke-jeke tarauih namazın oqıp jatqanın körip, olardıñ şaşırañqı türde qwlşılıq jasağanın wnatpay, hz. Ubeydi imam qılıp, bwdan keyin tarauih namazın jamağat bolıp oqudı bwyıradı. Osıdan soñ tarauih namazın jamağat bolıp oqu ürdisi qalıptasadı (Sirajul-Vahhaj, Fatau-y Hindiye).
Şariğat ükimi boyınşa bir meşitte eki ret tarauih namazınıñ oqıluı makruh (qwptalmağan). Sonday-aq, bir jerde twrıp jamağattıñ eki bölinip tarauih namazın oquı jäne bir imamnıñ bir keşte eki ret tarauih namazın oqıtuı da makruh. Äytsede, bir mwsılman tahualığına say eki ret tarauih namazın oqısa, bwl şariğatqa qayşı emes. Tarauihtı basınan ayağına deyin bir imamnıñ oqıtqanı dwrıs. Biraq, qwptan namazınıñ parızın bölek imam, tarauihtı bölek imam oqıtsa, bwl da şariğatqa qayşı kelmeydi (Äl-Muhit. Radiuddin Sarahsi).
Tarauih namazın jamağat bolıp oqığanda er adam men äyel adamdardıñ imamğa wyıuı mindetti. Ärbir eki nemese tört räkattan keyin sälem berip, azdap tınığuı mustahab (şariğat qwptağan). Tınığu barısında jamağat bolıp zikir salıp, dwğa jasasa qwba-qwp. Tipti, ünsiz işten tafakkur (aqiqat turalı tereñ oylanu) jasasa da, jamağattıñ öz ıqtiyarındağı is. Sebebi, şariğat “tarauih” sözine säykes ärbir tört räkattan keyin demalıp aluğa rwqsat beredi.
Ramazan ayındağı tarauih namazında Qwrandı hatım qılu sünnet. Eki ret hatım qıludıñ sauabı odan da joğarı. Qwrandı hatım etip Ramazannıñ jiırma jetisi, yağni, qasietti Qadır tüninde bitirgen abzal. Biraq, imam jamağattı zeriktirip almau mäselesin eskergeni jön. Jamağatta qarttar men jas balalar bolğan jağdayda imam tarauih namazında qısqa sürelerdi oqığanı qwba-qwp (Sirajul-Vahhaj, Fatau-y Hindiye).
Bayıbına barğan janğa qasietti Ramazandağı tarauih namazı ımırt tüsisimen Alla üyinde bir auıldıñ nemese bir köşeniñ adamdarınıñ basın qosatın illahi wyıtqısı ispetti. Auızbirşiligi bar elge Allanıñ berekesiniñ jauatının eskersek, tarauihtıñ mwsılmandardıñ berekesin arttıratın qasietti is-şara ekenine köz jetkizemiz. Alla Tağala Qwran-Kärimde: “Sender Meni eske alsañdar, Men de senderdi eske alamın”, – deydi. Demek, tarauihta biz qauım bolıp Täñirdi eske alsaq, Täñir barşamızdı eske aladı. Biz Täñir-Tağalağa säjde jasap jalbarınsaq, Täñir-Tağala bizge tügesilmes meyirimimen qaraydı. Haq säulesi bizdiñ jan-sarayımızdı jadıratıp, kökirek qazınamızdı hikmetke toltıradı. Pendelik maqamnan wzaqtağan ruhımız haq şwğılasına şomıp, periştedey päk küyge bölenedi. Periştedey nwrlanğan peyilimiz jwmır bastı pendeniñ jaratılısındağı jwmbaq sırğa qanığıp, haqiqatpen qauışadı. Endeşe, Haq-Tağalamen qauıştıratın häm auızbirşiligimizdi arttıratın tarauih namazınıñ sauabınan qwr qalmayıq ağayın!

Mwhan Isahan, Aqmaral Satıbaldı.

Aqparat közi:  www.minber.kz

Äleumettik jelilerde bölisu

Opublikovat
Opublikovat
Opublikovat
Opublikovat
Opublikovat


Pikir jazu

Sizdiñ e-mail basqalarğa körinbeydi. Qwpiya saqtaladı.

*
*


− 4 = 4